Nhượng quyền thương hiệu: Hướng đi nào cho doanh nghiệp?
Nhượng quyền thương hiệu là gì Bài viết tổng hợp thông tin về nhượng quyền thương hiệu, các hình thức, ưu nhược điểm, quy định và lưu ý quan trọng khi thực hiện nhượng quyền thương hiệu.
Nhượng quyền thương hiệu là gì?
Nhượng quyền thương hiệu (hay còn gọi là franchise) là một mô hình kinh doanh.
Trong đó, một doanh nghiệp (gọi là bên nhượng quyền) cho phép một doanh nghiệp khác (gọi là bên nhận quyền) sử dụng thương hiệu, hệ thống kinh doanh, công nghệ sản xuất và các tài sản sở hữu trí tuệ khác của mình để kinh doanh dưới sự hướng dẫn và giám sát của bên nhượng quyền.
Đặc điểm cơ bản
Bên nhận quyền được sử dụng thương hiệu, hệ thống kinh doanh và các tài sản sở hữu trí tuệ khác của bên nhượng quyền.
Bên nhượng quyền cung cấp sự hỗ trợ, đào tạo và giám sát cho bên nhận quyền. Bên nhận quyền phải tuân thủ các quy định, tiêu chuẩn và chính sách do bên nhượng quyền đặt ra. Bên nhận quyền phải trả một khoản phí nhượng quyền ban đầu và phí hoạt động định kỳ cho bên nhượng quyền.
Hình thức nhượng quyền thương hiệu
Tuỳ theo tiêu chí phân loại mà có thể phân chia hoạt động Franchise theo nhiều hình thức khác nhau.
Theo tiêu chí lãnh thổ
Nhượng quyền thương hiệu từ nước ngoài vào Việt Nam:
Là hình thức mà chủ thương hiệu là các thương hiệu nước ngoài đầu tư vào Việt Nam. Ví dụ như: KFC, McDonald’s, Jollibee…
Nhượng quyền thương hiệu từ Việt Nam ra nước ngoài:
Là hình thức mà các thương hiệu Việt Nam đầu tư ra nước ngoài bằng cách nhượng quyền. Không thể không nhắc đến: Trung Nguyên, Phở 24 – 2 thương hiệu nổi tiếng ở Việt Nam đã nhượng quyền thành công ra nước ngoài. Phở 24 đã nhượng quyền thành công tại Jakarta- Indonesia. Còn Trung Nguyên, thương hiệu cà phê hàng đầu ở Việt Nam đã nhượng quyền ở rất nhiều nước như: Singapore, Nhật Bản, Thái Lan, Trung Quốc, Mỹ, Đức, Australia.
Nhượng quyền thương hiệu trong nước:
Hiện các thương hiệu Việt Nam nhượng quyền trong nước đã bắt đầu phát triển. Có thể kể đến như Kinh Đô, một thương hiệu bánh kẹo nổi tiếng với chuỗi các cửa hàng bánh kẹo nhượng quyền.
Theo tiêu chí hoạt động kinh doanh
Dựa theo cuốn “Franchise for Dummies” (tác giả Dave Thomas, Michael Seid) phân chia nhượng quyền thương hiệu thành các hình thức bao gồm:
Nhượng quyền thương hiệu phân phối sản phẩm (Product distribution franchise):
Đây là hình thức mà người nhượng quyền cho phép người nhận quyền phân phối sản phẩm do mình sản xuất, dịch vụ của mình trong phạm vi khu vực và thời gian nhất định. Điểm khác biệt của hình thức này là bên nhượng quyền sẽ không nhượng lại cách thức kinh doanh. Những ngành công nghiệp sử dụng hình thức nhượng quyền này có thể thấy là ngành sản xuất thức uống nhẹ, ngành công nghiệp ô tô và xe tải, phụ tùng ô tô, xăng dầu…Hình thức nhượng quyền này trên thực tế không phổ biến và ít doanh nghiệp áp dụng.
Nhượng quyền thương hiệu sử dụng công thức kinh doanh (Business format franchise):
Là hình thức chuyển nhượng phổ biến nhất, còn gọi là nhượng quyền kinh doanh hay nhượng quyền thương mại được đề cập trong Luật Việt Nam.
Trong đó, bên nhượng quyền không chỉ cho phép bên nhận nhượng quyền được phân phối sản phẩm dưới thương hiệu của người nhượng quyền mà còn chuyển giao kỹ thuật kinh doanh, công thức điều hành quản lý và huấn luyện nhân viên cho bên nhận nhượng quyền.
Theo tiêu chí phát triển
Nhượng quyền thương hiệu độc quyền (Master franchise):
Là hình thức mà người mua được phép thực hiện nhượng quyền lại cho bên thứ ba trong một khu vực, lãnh thổ cụ thể và cam kết phát triển về số lượng trong từng giai đoạn cụ thể.
Nhượng quyền thương hiệu riêng lẻ (Single-unit franchise):
Người mua ký hợp đồng trực tiếp với người bán (chủ thương hiệu hoặc Master franchise) để mở ra một đơn vị kinh doanh tại một địa điểm nhất định và trong một thời gian cụ thể. Sau thời gian này, hợp đồng có thể được gia hạn và người mua franchise phải trả thêm phí. Người mua franchise theo hình thức này không thể nhượng lại cho bên thứ ba hay tự ý mở thêm cửa hiệu kinh doanh cùng thương hiệu.
Vì thế, người mua nhượng quyền lẻ thường chỉ mua được qua các Master franchise (đối với thương hiệu nổi tiếng) hay các chủ thương hiệu nhỏ. Ví dụ như KFC, Jollibee, Lotteria, McDonald’s thông qua hình thức này để nhượng quyền vào Việt Nam.
Nhượng quyền thương hiệu vùng (Regional franchise):
Là hình thức người mua sẽ nhận nhượng quyền từ người chủ thương hiệu hoặc người mua Master franchise để bán lại cho người mua nhỏ lẻ (Single-unit franchise) trong vùng với những quy định theo thỏa thuận với công ty nhượng quyền.
Hình thức này giống như trung gian của Master franchise và Single-unit franchise. Điểm khác biệt của hình thức này với hình thức Master franchise là chỉ có thể nhượng quyền lại cho các Single-unit franchise chứ không được mở các cửa hiệu kinh doanh thương hiệu riêng của mình.
Nhượng quyền thương hiệu phát triển khu vực (Area development franchise):
Ở hình thức này người mua được mở ra nhiều đơn vị kinh doanh (số lượng theo cam kết với bên bán) tại một khu vực, lãnh thổ nhất định và theo thời gian cụ thể.
Người mua trong trường hợp này không được phép nhượng quyền lại. Họ sẽ phải cam kết mở bao nhiêu cửa hàng franchise trong thời gian nhất định. Nếu họ muốn bán franchise lại cho bên thứ ba thì họ phải mua theo hình thức Master franchise và người mua franchise phải trả một khoản phí lớn để có thể độc quyền mở các cửa hiệu nhượng quyền.
Đọc thêm: Định vị thương hiệu: Những khái niệm cơ bản
Có nên nhượng quyền thương hiệu hay không?
Việc quyết định có nên nhượng quyền thương hiệu hay không phụ thuộc vào từng doanh nghiệp và tình huống cụ thể. Cần cân nhắc kỹ lưỡng các ưu và nhược điểm của nhượng quyền thương hiệu trước khi đưa ra quyết định.
Ưu điểm nhượng quyền thương hiệu
Tăng tốc độ mở rộng kinh doanh
Thông qua hệ thống nhượng quyền, các doanh nghiệp có thể nhanh chóng mở rộng hoạt động kinh doanh tới nhiều khu vực địa lý mới mà không cần đầu tư quá nhiều nguồn lực và vốn.
Tiếp cận nhiều nguồn lực
Bằng cách huy động vốn và nguồn lực từ các bên nhận quyền, doanh nghiệp có thể tiếp cận được nhiều nguồn lực hơn để phát triển hoạt động kinh doanh.
Giảm rủi ro và chi phí hoạt động
Khi các bên nhận quyền tự chịu trách nhiệm đầu tư, vận hành và quản lý hoạt động kinh doanh, bên nhượng quyền sẽ giảm được rủi ro và chi phí hoạt động so với việc mở rộng hoạt động một cách độc lập.
Nhược điểm nhượng quyền thương hiệu
Mất kiểm soát
Việc nhượng quyền thương hiệu có thể khiến cho bên nhượng quyền mất một phần kiểm soát về chất lượng sản phẩm/dịch vụ, uy tín thương hiệu và cách vận hành kinh doanh trong các đơn vị nhận quyền.
Rủi ro về uy tín thương hiệu
Nếu không có sự kiểm soát chặt chẽ, việc các đơn vị nhận quyền không tuân thủ đúng tiêu chuẩn và chính sách của bên nhượng quyền có thể ảnh hưởng đến uy tín thương hiệu toàn cầu.
Chi phí nhượng quyền
Việc trả phí nhượng quyền ban đầu và phí hoạt động định kỳ cũng là một gánh nặng tài chính đối với các đơn vị nhận quyền, đặc biệt là khi mới bắt đầu kinh doanh.
Quy định và lưu ý trong nhượng quyền thương hiệu
Khi thực hiện nhượng quyền thương hiệu, cần tuân thủ các quy định và lưu ý sau đây để đảm bảo sự thành công và bền vững của mô hình kinh doanh:
Quy định pháp lý
- Đảm bảo rằng mọi hợp đồng nhượng quyền được lập theo đúng quy định pháp luật hiện hành.
- Xác định rõ vai trò, quyền lợi và trách nhiệm của cả hai bên trong hợp đồng nhượng quyền.
Chất lượng sản phẩm/dịch vụ
- Đảm bảo rằng các đơn vị nhận quyền tuân thủ đúng các tiêu chuẩn chất lượng sản phẩm/dịch vụ của thương hiệu.
- Thường xuyên kiểm tra và đánh giá chất lượng sản phẩm/dịch vụ của các đơn vị nhận quyền.
Hỗ trợ và đào tạo
- Cung cấp đầy đủ hỗ trợ và đào tạo cho các đơn vị nhận quyền về cách vận hành kinh doanh, tiêu chuẩn chất lượng và marketing.
- Đảm bảo rằng các đơn vị nhận quyền được hỗ trợ đúng mức để phát triển hoạt động kinh doanh.
Quản lý và giám sát
- Thực hiện quản lý và giám sát chặt chẽ đối với các đơn vị nhận quyền để đảm bảo tuân thủ các quy định và tiêu chuẩn của thương hiệu.
- Xử lý kịp thời các vi phạm và hỗ trợ để cải thiện hoạt động kinh doanh của các đơn vị nhận quyền.
Điểm danh các thương hiệu nhượng quyền thành công trên thị trường Việt Nam
Việt Nam không thiếu những thương hiệu đã thành công với mô hình nhượng quyền thương hiệu. Dưới đây là một số thương hiệu nổi bật:
Highland Coffee
Tính đến thời điểm hiện tại, Highland Coffee chính là thương hiệu nhượng quyền thành công nhất tại Việt Nam. Được thành lập vào năm 1999 tại Hà Nội, Highland Coffee đã có hơn 700 chi nhánh trên toàn quốc.
Ở Highland Coffee, bạn có thể thưởng thức đồ uống khác nhau từ trà đến cafe. Điểm đặc biệt của Highland Coffee chính là phong cách phục vụ chuyên nghiệp, không gian thoáng, sạch sẽ, thích hợp cho các buổi hội họp, trao đổi, học tập.
Lợi ích nhượng quyền thương hiệu Highlands Coffee:
- Hỗ trợ tìm kiếm địa điểm kinh doanh, trang trí quán, và chuyển giao quy trình pha chế.
- Không cần chuẩn bị menu và giá do đã có bảng giá niêm yết của thương hiệu.
- Mở rộng cơ hội tiếp cận tới các khách hàng tiềm năng.
- Được hỗ trợ triển khai các chương trình quảng bá.
- Doanh thu ổn định, tăng cơ hội thu hồi vốn nhanh chóng.
Tocotoco
Tocotoco là thương hiệu trà sữa hàng đầu tại Việt Nam hoạt động theo các hình thức nhượng quyền. Được thành lập vào năm 2013 với ước mơ xây dựng một thương hiệu trà sữa Việt thuần, mang hương vị quê hương.
Hiện thương hiệu này có tới gần 200 cửa hàng trên toán quốc, trải dài trên khắp các tỉnh thành. Cột mốc năm 2018 đánh dấu bước tiến xa của thương hiệu khi mở rộng sang các thị trường hàng đầu thế giới như Mỹ, Úc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Singapore.
Kết luận
Nhượng quyền thương hiệu là một mô hình kinh doanh mang lại nhiều lợi ích cho cả bên nhượng quyền và bên nhận quyền.
Tuy nhiên, để thành công với mô hình này, cần tuân thủ các quy định, chăm sóc và hỗ trợ đối với các đơn vị nhận quyền. Việc điểm danh các thương hiệu nhượng quyền thành công tại Việt Nam cũng cho thấy tiềm năng và hiệu quả của mô hình này trên thị trường địa phương.
